Archeologen zijn deze week druk met het blootleggen van het Loosdrechts verleden. Bij de woning waar vast ook de befaamde dominee Mol ooit woonde.
Laag na laag heeft een graafmachine afgelopen dagen de tijd teruggedraaid. Langs de Oud-Loosdrechtsedijk komt het verleden langzaam weer tot leven. De fundamenten van de oostelijke zijde van een boerderij waar vermoedelijk halverwege de achttiende eeuw dominee Mol woonde. De man die het dorp Loosdrecht op de kaart zette met zijn werkplaats waar het befaamde porselein werd gemaakt.
(Tekst gaat door onder de foto)
De fundering bestaat uit deels bakstenen, en deels turfblokken, met in beide gevallen daaronder planken. Turfblokken? Projectleider archeoloog Niels Bouma van ADC Archeoprojecten laat zien hoe sterk dat spul is. Pakt een zwart blok en breekt hem met kracht in twee. ,,Keihard, stevig. Dat heeft de eeuwen doorstaan.”
Graafwerk
Bouma en zijn collega’s wisten waarnaar ze moesten zoeken, bij dit (wettelijk verplichte) graafwerk, voorafgaand aan de bouw van de tweede helft van de rij huizen langs de Porseleinhaven. Eerder al is er diepgravend onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het lokale porselein, dat wereldwijd een begrip moet zijn geweest. En nog steeds wel is, getuige de aandacht in musea wereldwijd. Ook door te graven, op de plek waar de fabriek stond, langs de Oud-Loosdrechtsedijk. Maar dat is meters verderop. Nu gaat het om de woning. Resten van de ene helft van de fundering daarvan waren bij eerder onderzoek door archeologen al boven de grond gekomen. ,,Nu gaat het om de oostkant”, aldus Bouma, die vanuit zijn professie de ene na de andere locatie onderzoekt. Maar Loosdrecht, daar heeft hij als geboren en getogen inwoner van Loenersloot – vroeger schoolgaand in Hilversum – wel extra belangstelling voor.
(Tekst gaat door onder de foto)
Porselein
Uiteraard heeft hij zich vooraf verdiept in de plek, de bronnen en boeken. Ook dat over het porselein uit Loosdrecht, dat hier van 1774 tot 1784 gemaakt werd. Een kaart uit 1734 toont aan dat op deze locatie al een boerderij stond, pal aan de Oud-Loosdrechtsedijk, van waaruit destijds het ontginnen van het gebied startte. ,,We kunnen er gerust van uitgaan dat dominee Mol in deze woning woonde, hier zou ook het atelier geweest zijn waar het porselein werd geschilderd”, vermoedt Bouma.
Laat-middeleeuws
Terwijl collega Nikander Karagiannis schraapt en schraapt bij de stenen en langzaam de muur verder blootlegt, vertelt Bouma dat hij tien jaar terug vlakbij hier laat-middeleeuws aardewerk vond. ,,Uit de veertiende eeuw. Ook nu hebben we weer honderden stukken aardewerk, pijpenkoppen en -stelen en wat al niet meer gevonden. Dat moet allemaal schoongemaakt, in kaart gebracht, gedetermineerd. Ook moeten we nog uitzoeken van wanneer die fundering precies is. Dat doen we op basis van het hout. We kunnen dat vrij nauwkeurig bepalen, op basis van de jaarringen.”
(Tekst gaat door onder de foto)
Een put
Je zou zeggen, er is hier al veel graafwerk verricht, leidingen aangelegd. Maar er wordt net iets dieper gegraven nu. ,,Vroeger stopten ze op het maaiveld. Dat lag destijds op anderhalve meter. Daarna is het steeds verder opgehoogd. Onder meer met stadsvuil uit Amsterdam. Overal in het gebied hier vind je daar resten van. Hier dus ook.” De vondst van een put blijkt een aangename verrassing. ,,We hopen dat dat nog wat oplevert, qua informatie. Je weet nooit, daar werd altijd van alles in gegooid.” Belangstelling trekt het graafwerk ook. Mensen hebben in de krant erover gelezen en komen even buurten. Liefhebbers van lokale historie, maar ook buurtbewoners.
Kruiwagen
Zoals Harry Pijnacker. Die dist met zichtbaar plezier verhalen op over kapot porselein en bakvormen dat verderop, met vrachtwagenladingen aan de rand van de plas, in de modder lag en vast nog ligt. ,,Als het stormde kon je onder water het porselein horen rinkelen. Je greep in de modder en had wat in je handen. Alle misbaksels gingen in de kruiwagen, en hup het water in. Zo ging dat toen.” Hij heeft in een vitrine kapotte mallen, eeuwen terug gebruikt voor het bakken van divers porselein. ,,Toch bijzonder he. We hebben zelfs wel eens iets helemaal compleet gevonden.”
(Tekst gaat door onder de foto)
Bouma legt uit dat de tientallen meters lange fabriek verderop was, op de plek waar nu het parkeerterrein is. Later was daar de Ireneschool. ,,Destijds werkten hier tot 85 dorpsbewoners aan de fabricage van porselein. Bijzonder, maar wij hebben deze week de focus op de boerderij hier. We kijken hoe ver in de tijd we terug kunnen, proberen zoveel mogelijk informatie over de plek te krijgen.”
Onweer
Als het deze ochtend begint te onweren zoeken Bouma en zijn collega’s even een veilige plek. Maar als het later hard regent en zelfs hagelt, ze gaan gewoon verder. Hebben ook watervaste panelen waarop ze met pen aantekeningen maken. Buiten werken zijn ze gewend. Daarna komt het uitwerken van de vondsten. ,,Alles tellen en wegen. Verslag doen. We zijn nog niet klaar”, wil Bouma maar zeggen. ,,Ook de fundering moeten we er nog uittrekken. Want ook dat kan ons meer informatie geven.”
Boerenhofstede
Feit is dat de boerenhofstede die hier langs de dijk stond, in elk geval meer geheimen zal prijsgeven, zo weet Bouma. Hoe en wat precies, dat moet nog in kaart worden gebracht. ,,De meest verrassende vondst is toch wel die put. dat hadden we niet verwacht. Kijken wat dat ons leert en oplevert. Over twee weken weten we denk ik wat meer.”
Gooi & Eemlander, Hans van Keken, 21 mei 2021
